بواسیر یکی از بیماری‌های شایعی است که ممکن است برای هر فردی در طول زندگی رخ دهد، اما بسیاری از افراد از صحبت درباره آن خجالت می‌کشند یا علائمش را نادیده می‌گیرند. در حالی‌که شناخت زودهنگام و درمان به‌موقع، می‌تواند از درد، خونریزی و حتی نیاز به جراحی جلوگیری کند.
بواسیر زمانی ایجاد می‌شود که رگ‌های ناحیه مقعد دچار التهاب یا تورم شوند. نتیجه‌اش معمولاً احساس ناراحتی هنگام نشستن، خارش، سوزش یا خونریزی است. اگرچه این بیماری در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند مزمن و دردناک شود.
در این مقاله با استناد به منابع معتبر پزشکی مانند Mayo Clinic و Cleveland Clinic، با زبانی ساده و دقیق توضیح می‌دهیم که بواسیر چیست، چه علائمی دارد، چه کسانی در معرض آن هستند و چه روش‌هایی برای درمان وجود دارد. هدف این است که شما بدون نگرانی و ترس، بتوانید علائم را بشناسید و در صورت نیاز، به‌موقع برای درمان اقدام کنید.
بواسیر چیست؟
بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoid) نوعی تورم یا التهاب در رگ‌های خونی قسمت پایینی راست‌روده و مقعد است. این رگ‌ها در حالت طبیعی به کنترل دفع کمک می‌کنند، اما وقتی فشار زیادی به آن‌ها وارد شود (مثلاً در زمان یبوست یا نشستن طولانی‌مدت)، متورم و دردناک می‌شوند.
بواسیر می‌تواند داخل کانال مقعد (بواسیر داخلی) یا زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) به وجود آید. هر دو نوع ممکن است باعث درد، سوزش یا خونریزی شوند، اما شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است.
خبر خوب این است که بیشتر موارد بواسیر، به‌ویژه در مراحل ابتدایی، با درمان‌های ساده و بدون نیاز به جراحی قابل کنترل هستند.
در ایران نیز در سال‌های اخیر، روش‌های مدرن‌تری مانند لیزر درمانی جایگزین جراحی‌های سنتی شده‌اند. این روش‌ها با کمترین درد و بدون بخیه انجام می‌شوند و به بیماران کمک می‌کنند در مدت کوتاهی به زندگی عادی بازگردند.
برای نمونه، پزشکانی مانند دکتر سعید نجاری فلوشیپ فوق تخصصی جراحی کولورکتال و لاپاراسکوپی پیشرفته با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مرکز تخصصی هیوا لیزر، از لیزر برای درمان مؤثر و سریع بیماری‌های نشیمنگاهی از جمله بواسیر استفاده می‌کنند.
علائم شایع بیماری هموروئید
علائم بواسیر بسته به نوع آن (داخلی یا خارجی) می‌تواند متفاوت باشد، اما در بیشتر موارد نشانه‌ها به‌تدریج ظاهر می‌شوند و در ابتدا خفیف‌اند. شناخت این علائم در مراحل اولیه اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان سریع‌تر و ساده‌تر انجام می‌شود.
در ادامه به شایع‌ترین نشانه‌های بواسیر اشاره می‌کنیم:
- خونریزی هنگام اجابت مزاج: شایع‌ترین علامت بواسیر است. معمولاً خون به رنگ قرمز روشن روی دستمال یا سطح مدفوع دیده می‌شود. این خونریزی اغلب بدون درد است اما نباید نادیده گرفته شود.
- احساس خارش یا سوزش در اطراف مقعد: التهاب و تحریک پوست اطراف مقعد می‌تواند باعث خارش مداوم شود. این احساس گاهی آن‌قدر آزاردهنده است که بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.
- درد یا ناراحتی هنگام نشستن یا دفع مدفوع: به‌ویژه در بواسیر خارجی، فرد هنگام نشستن طولانی یا هنگام دفع احساس درد، فشار یا سوزش دارد.
- برجستگی یا توده نرم در اطراف مقعد: در نوع خارجی، ممکن است هنگام شست‌وشو یا لمس ناحیه مقعد، وجود برآمدگی کوچکی حس شود. این توده می‌تواند در اثر التهاب یا لخته شدن خون در رگ‌ها ایجاد شود.
- احساس تخلیه نشدن کامل روده: در بواسیر داخلی، برخی بیماران احساس می‌کنند پس از اجابت مزاج، هنوز بخشی از مدفوع در داخل باقی مانده است.
در برخی افراد، بواسیر هیچ علامتی ندارد و تنها در زمان خونریزی یا هنگام معاینه پزشکی تشخیص داده می‌شود. با این حال، هر نوع خون ریزی یا درد در ناحیه مقعد باید توسط پزشک بررسی شود، چون بیماری‌های دیگری مانند شقاق، پولیپ یا التهاب روده نیز می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.
در بیشتر موارد، هموروئید یک مشکل جدی نیست و می‌توان آن را با تغییر در سبک زندگی و درمان‌های ساده کنترل کرد. اما اگر خونریزی مقعدی شدید باشد یا درد به حدی برسد که فعالیت‌های روزمره مختل شوند، مراجعه به پزشک ضروری است.
تشخیص زودهنگام بواسیر، کلید پیشگیری از پیشرفت بیماری و نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر است. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مراجعه به پزشک متخصص بهترین و مطمئن‌ترین اقدام است.
دلایل بروز بواسیر چیست؟
بواسیر معمولاً در اثر افزایش فشار در رگ‌های ناحیه راست‌روده و مقعد ایجاد می‌شود. این فشار باعث می‌شود دیواره‌ی رگ‌ها کشیده و متورم شوند و در نتیجه، تورم و التهاب شکل بگیرد.
اگرچه هر کسی ممکن است در طول زندگی دچار بواسیر شود، اما برخی عوامل احتمال بروز آن را بیشتر می‌کنند.
-
یبوست مزمن یا زور زدن هنگام دفع مدفوع
مهم‌ترین علت بواسیر است. زمانی‌که مدفوع خشک و سفت باشد، فرد برای دفع آن فشار زیادی وارد می‌کند و این فشار مستقیماً روی رگ‌های مقعد اثر می‌گذارد. -
نشستن زیاد
افرادی که ساعات زیادی از روز را روی صندلی می‌گذرانند، به‌ویژه کارمندان و رانندگان، بیشتر در معرض ابتلا به بواسیر هستند، چون جریان خون در لگن کاهش می‌یابد و فشار به ناحیه مقعد افزایش پیدا می‌کند. -
رژیم غذایی کم فیبر
مصرف کم میوه، سبزی و غلات کامل باعث می‌شود حرکات روده کند شود و مدفوع خشک گردد، در نتیجه دفع سخت‌تر می‌شود. -
بارداری
فشار رحم بر عروق لگن و تغییرات هورمونی در دوران بارداری از عوامل شایع بواسیر در زنان باردار است. معمولاً این مشکل پس از زایمان برطرف می‌شود، اما در برخی افراد باقی می‌ماند. -
چاقی و اضافه وزن
افزایش وزن، مخصوصاً در ناحیه شکم، فشار اضافی بر رگ‌های ناحیه مقعد وارد می‌کند و احتمال بروز بواسیر را بالا می‌برد. -
افزایش سن
با بالا رفتن سن، بافت‌های نگهدارنده رگ‌ها ضعیف‌تر می‌شوند و رگ‌های مقعدی راحت‌تر متورم می‌گردند. به همین دلیل بواسیر در افراد بالای ۴۰ سال شایع‌تر است. -
بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت بدنی شدید
فشار ناگهانی در حین بلند کردن اجسام یا ورزش‌های سنگین می‌تواند باعث افزایش موقتی فشار در رگ‌های مقعد شود. تکرار این وضعیت در طول زمان، احتمال ابتلا به بواسیر را افزایش می‌دهد.
در واقع، بیشتر دلایل بواسیر به سبک زندگی مربوط می‌شوند. خبر خوب این است که با رعایت چند نکته ساده مانند نوشیدن آب کافی، تحرک روزانه، مصرف فیبر بیشتر و اجتناب از نشستن طولانی، می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد.
سوالات متداول
-
بواسیر چند نوع دارد؟
دو نوع اصلی دارد: بواسیر داخلی (داخل کانال مقعد) و بواسیر خارجی (زیر پوست اطراف مقعد). -
آیا بواسیر باعث درد می‌شود؟
در نوع خارجی بله، اما بواسیر داخلی معمولاً بدون درد است مگر اینکه ملتهب یا دچار لخته شود. -
آیا خارش مقعد نشانه بواسیر است؟
بله، یکی از علائم رایج است. التهاب و ترشح می‌تواند پوست اطراف مقعد را تحریک کرده و باعث خارش شود. -
آیا بواسیر خود به خود از بین می‌رود؟
در مراحل خفیف ممکن است با اصلاح رژیم غذایی و مصرف فیبر بهبود یابد، اما در موارد مزمن نیاز به درمان دارد. -
آیا بواسیر در زنان باردار شایع است؟
بله، به دلیل فشار رحم و تغییرات هورمونی، در دوران بارداری بسیار شایع است. معمولاً بعد از زایمان کاهش می‌یابد. -
برای درمان بواسیر به چه دکتری مواجعه کنیم؟
بهترین گزینه مراجعه به متخصص یا فوق تخصص کولورکتال (بیماری‌های مقعد و روده) است.
در نهایت، بواسیر بیماری خطرناکی نیست، اما نادیده گرفتن آن می‌تواند باعث درد و ناراحتی طولانی شود. آگاهی، پیشگیری و مراجعه به‌موقع، سه قدم ساده برای حفظ سلامت دستگاه گوارش و آرامش زندگی روزمره شماست.
