حسن روحانی تنها و بقیه با هم چرا؟!

دی ماه سال ۱۳۹۲ درست در زمانی که حسن روحانی تازه در ساختمان پاستور مستقر شده بود، انتشار یک مستند درباره رییس دولت مستقر بازتاب زیادی داشت. «من روحانی هستم» محصول شبکه افسران نرم بود که تصمیم داشت تا با مرور جهت دار زندگی سیاسی روحانی از او چهره‌ای در خلاف جهت شعارهاش انتخاباتی اش نمایش دهد.

به گزارش روز نو مستند اگرچه در سطح وسیعی توزیع شد، اما کارایی چندانی نداشت. علت هم مشخص بود. روایت مستند من روحانی هستم روایت دهه ۶۰ بود. روایت روز‌ها و سال‌های ابتدای انقلاب که البته روحانی نیز مثل بسیاری دیگر از روحانیون انقلابی بود و انقلاب حرف می‌زد و فکر میکرد.

 سه دهه حضور روحانی در سمت‌های حساس امنیتی و سیاسی، اما از او روحانی دیگری ساخته بود. مردی که روزگاری با محاسن مشکی در مجلس پیشنهاد اعدام ارتشی‌های نظام شاهنشاهی را داده بود حالا محاسن سفید کرده بود و دیگر انقلابی نبود. همین تغییرات بود که باعث شد لقب شیخ دیپلمات را نیز از آن خود کند.

حالا بیش از یک دهه از زمان انتشار این مستند، روحانی در شرایطی متفاوت از دهه ۹۰ قرار دارد. او دو دوره رییس جمهور بوده و بزرگترین ماحصل دولت اش یعنی برجام بعد از ۱۰ سال به پایان خط رسیده است.

تفاوت مهم از آن زمان، اما میزان مخالفان و منتقدان دولت روحانی و شخص اوست. روحانی و ظریف به یک سیبل دائمی در جریانات سیاسی کشور تبدیل شده‌اند.

دولت روحانی حالا در نیمه سال ۱۴۰۴ شاید بیش از هر دولت دیگری مورد نقد و تخریب است. حتی بیش از دولت خاتمی که روزگاری تصور می‌شد مغضوب‌ترین دولت در نزد حلقه سخت نظام باشد. حتی بیشتر از دولت مستقر؛ دولت مسعود پزشکیان.

ماجرای هفته‌های اخیر در مجلس دوازدهم یکی از تمایزات جدی روند حملات به روحانی و دولت اش است. رویه‌ای که مجلس دوازدهم و رییس آن در نقد به روحانی به خاطر اظهاراتی که حتی نامی در آن از روسیه نبرده شده بود، در پیش گرفتند بی سابقه بود.

 از بهارستان تا فضای مجازی، از شعار تا هشتک‌های محاکنه ظریف و روحانی نمی‌شود او مغضوب‌ترین دولت در نزد سوپرانقلابی هاست.

منتقدان همیشگی؛ مخالفان مذاکره و معترضان رویه مدیریتی

یکی از جبهه‌های دائمی حمله روحانی از جانب طیفی از اصولگرایان است که به شدت با موضوع مذاکره با غرب مخالف هستند.

 از منظر این طیف- مشخصا گروهی از اعضا جبهه پایداری و طیف سعید جلیلی- روحانی شمایل مذاکره با غرب است. تخریب روحانی برای این طیف بخشی از یک پروژه کلان برای مخالفت با هرگونه مذاکره و توافق است.

این گروه بعد از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل مصرتر از قبل بر لزوم نفی هرگونه مذاکره پافشاری میکنند. اخیرا ۷۰ نماینده مجلس دوازدهم در نامه‌ای خواستار تغییر دکترین هسته‌ای و فتوای رهبری در مورد سلاح هسته‌ای شدند.

جبهه اول در حمله به روحانی دو استدلال مهم را در ادامه حملات به روحانی دنبال میکنند؛ نخست ترسیم تصویری برای دولت پزشکیان تا دولت روحانی را برای ان‌ها آیینه عبرتی در سیاست خارجی و تدوین راهبرد‌های آن کنند.

 این رویه از جانب تعداد مشخصی از نمایندگان مجلس که در ستاد سعید جلیلی در انتخابات سال گذشته فعال بودند دنبال می‌شود. به جز مجلس، نیرو‌های همین طیف در نهاد‌های مرتبط یا غیرمرتبط با حوزه سیاست خارجی نیز از حمله به روحانی فروگذار نمی‌کنند.

پایان عمر برجام و فعال شدن اسنپ بک مهمترین ابزار دست این جریان است. ابزار‌هایی که با استناد به آن حتی مساله لزوم محاکمه طریف و روحانی را طرح و برای آن همایش برگزار میکنند.

 همایشی که البته از تصاویر منتشر شده از پایگاه اجتماعی اش روشن بود؛ صندلی‌های خالی و حاضرانی در حد سخنران‌ها و دست اندرکاران برگزاری همایش.

در کنار این طیف سیاسی حسن روحانی منتقدان قدیمی دیگری نیز دارد که کماکان به نقد او در حوزه‌های مختلف مشغول هستند.

عزیز جعفری، فرمانده کل پیشین سپاه پاسداران که در زمان دولت روحانی در این سمت حضور داشت و همان زمان نیز پیغام و پسخوان‌هایی را با رییس وقت دولت بر سر ماجرا‌های مختلف از جمله سیل نوروز ۱۳۹۸ رد و بدل می‌کردند. او اخیرا در برنامه ماجرای جنگ مجددا گلایه‌هایی را از دولت روحانی طرح کرده است.

جعفری در این گفت‌و‌گو تاکید کرده که محدودیت‌های بودجه‌ای در حوزه موشکی و سپاه، از اواخر دولت احمدی‌نژاد آغاز شده و در دولت روحانی ادامه یافته است: ««نمی‌توانم قضاوت کنم که بی‌میلی نسبت به بودجه دفاعی در دولت روحانی ناشی از انگیزه‌های درونی بود یا فشار تحریم‌ها»

حسام الدین‌آشنا در واکنش به این اظهارات او که در برنامه تلویزیونی «ماجرای جنگ» ساختهٔ جواد موگویی بیان شد، در شبکهٔ ایکس خطاب به جعفری نوشته است: «راز‌های مَگو را به آقای مُوگویی می‌گویی؟ … درِ صندوق پاندورا را باز نکنید».

جعفری در این گفت‌و‌گو گریزی به ماجرای زمینی که گفته می‌شود برای تحقیقات سپاه فروخته شده نیز زده است. امیرعلی حاجی زاده فرمانده سابق نیروی هوافضای سپاه که در نخستین روز‌های جنگ ۱۲ روزه توسط اسراییل ترور شد، پیش از این گفته بود که «برای تأمین هزینه‌های تحقیقاتی، زمینی به ارزش ۲۵۰ میلیارد تومان فروختیم تا کار متوقف نشود».

جعفری با اشاره به این اظهارات در گفت‌وگوی اخیر خود تاکید کرده است که تاریخ اظهارات فرمانده پیش نیروی هوافضای سپاه مبنی بر «فروش زمین ۲۵۰ میلیارد تومانی برای تأمین هزینه‌های تحقیقاتی احتمالاً اواخر دولت احمدی‌نژاد و اوایل دولت روحانی» بوده است.

 حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی، در واکنش خود به اظهارات عزیز جعفری در این بخش نیز گفته است که «چه نهادی مسئول مدیریت و هماهنگی ارتباطات رسانه‌ای فرماندهان نظامی فعلی و سابق در موضوعات حساس دفاعی است؟»

اختلافات قدیمی سرباز کرد؛ دبیر شعام دولت علیه رییس دولت

حسن روحانی به جز منتقدان قدیمی و پاجوش‌های تازه نفس اصولگرا با یک جبهه جدید در طرح انتقاد نسبت به او مشغول هستند با حملاتی از داخل دولت خود نیز مواجه است.

مهم‌ترین موضوع ماجرای اظهارات علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی درباره ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی بود. شمخانی با مساعد دیدن شرایط برای حمله به روحانی روایتی را از موضوع اطلاع رسانی در واقعیت ماجرای هواپیمای اوکراینی نقل کرد که در آن حسن روحانی از ابتدای امر در جریان جزئیات و علل این ماجرا بوده است.

کشمکش شمخانی و روحانی در موضوعات مختلف به خصوص مساله برجام امری مسبوق به سابقه است. در دو سال گذشته هم روحانی و هم محمود واعظی رییس دفتر او از نقش علی شمخانی در برهم زدن توافق احیا برجام از طرق مختلف انتقاد کرده بودند و حالا برای شمخانی بهترین زمان برای انتقام بود.

دلواپسان روسیه و مشعوفان مرگ برجام

در جدیدترین جبهه‌ای که علیه روحانی شکل گرفته است انتقاد‌های جدی از او در خصوص رویه سیاست خارجی اش در موضوع ارتباط با روسیه طرح شد. رئیس مجلس دوازدهم یکشنبه ۴ آبان، در نطق پیش از دستور خود با اشاره به نامه ایران، چین و روسیه به شورای امنیت در مورد لغو قطعنامه ۲۲۳۱، گفت این نامه «نمادی از همبستگی استراتژیک این سه قدرت بزرگ است که با صراحت اعلام کردند تلاش‌های سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک، از اساس فاقد اعتبار حقوقی است.»

او سپس با انتقاد از حسن روحانی و محمد جواد ظریف تاکید کرد که «در همین راستا لازم می‌دانم انتقاد صریح خود را نسبت به مواضع رئیس‌جمهور و وزیرخارجه اسبقمان اعلام کنم که دقیقا در شرایطی که مسیر همکاری‌های راهبردی ما با کشور روسیه در حال پیشرفت است با مواضع خود به این مسیر لطمه زدند.»

البته مشخص نشد که ایراد قالیباف به کدام سخنان حسن روحانی است، چون او اخیرا به طور خاص در مورد روسیه اظهارنظری نداشت.

آخرین اظهارنظر روحانی مربوط به ۲۰ مهر ۱۴۰۴ و در دیدار با استانداران سابق است که در آن هیچ انتقادی از سیاست‌های روسیه مطرح نشده بود. صرفاً صحبتی بود درباره اینکه طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ تمام قطعنامه‌های تحریمی ایران با رای مثبت روسیه و چین همراه بود که این جمله خود مقدمه‌ای برجملات بعدی بود؛ حتی محمدسعید احدیان، دستیار رئیس مجلس ویدئویی تقطیع‌شده از این اظهارات را منتشر کرد و مدعی شد این صحبت‌ها محل اشکال بوده است. اظهاراتی که بعد از جنجال در مجلس دوازدهم در روز چهارم آبان نیز تکرار کرد.

حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی در دوران ریاست‌جمهوری بعد از این جلسه خطاب به قالیباف نوشت: «۱. خوب نیست هر نوشته‌ای را که به دستتان می‌دهند با صدای بلند بخوانید. ۲. تا آنجا که می‌دانیم آقای روحانی اخیراً درباره روسیه بیانی نداشته‌اند. ۳. جمع بستن چین و روسیه در مواضع و تحلیل‌های مسئولان نظام، شایسته نیست.»

به نظر می‌رسد جبهه جدیدی علیه روحانی شکل گرفته است. جبهه‌ای که محمدباقر قالیباف با دلخوری‌های عمیق از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ و مناظرات آن، در آن نقش آفرینی می‌کند و امیرحسین ثابتی و حمید رسایی که در مختصات دیگری با قالیباف درگیر هستند نیز در این جبهه حضور دارند. منتقدان قدیمی روحانی حالا که برگ اخر برجام ورق خورده با همپوشانی از برخی دیگر از طیف‌های اصولگرا محدوده و محور جدیدی برای حمله به او را آغاز کردند.

شرایط برای حملات به روحانی آنقدر زیاد شده که حتی سعید جلیلی که اصولا مرد مستقیم صحبت کردن نبود و استاد عبارت‌ها و کنایه‌های مبهم بود زبان باز کرده و به اظهاراتی دو پهلو درخواست قدیمی روحانی برای مناظره را دیگر رد نمی‌کند.