بیو گرافی نوری المالکی

نوری المالکی در شهرستان طویریج از استان کربلا زاده شد؛ شهری مذهبی که بعدها نیز در شکل‌گیری روحیه مذهبی و دیدگاه‌های سیاسی او تأثیر ژرفی گذاشت. دوران کودکی و نوجوانی‌اش در فضایی مذهبی و سنتی سپری شد و از همان سال‌های نخست، علاقه به علوم دینی و ادبی در وجودش شکل گرفت. او تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه اصول دین بغداد آغاز کرد؛ مرکزی که بسیاری از روحانیان و اندیشمندان شیعه عراق از آن برخاسته‌اند. سپس مسیر علمی خود را در رشته ادبیات عربی دنبال کرد و تا مقطع کارشناسی ارشد پیش رفت. این علاقه‌مندی به زبان و ادبیات عرب، بعدها در شیوه سخن‌گویی، نگارش سیاسی و بیان ایدئولوژیک او نمود پیدا کرد و به نوعی پایه فکری فعالیت‌های سیاسی‌اش شد.

در دهه هفتاد میلادی، المالکی به حزب الدعوه اسلامی پیوست؛ حزبی که با محوریت اندیشه‌های اسلامی و مقاومت در برابر حکومت بعث شکل گرفته بود. در آن دوران، حزب الدعوه از جمله جریان‌هایی به شمار می‌رفت که آشکارا با سیاست‌های سکولار و سرکوبگرانه رژیم صدام حسین روبه‌رو شد. هنگامی‌که در سال ۱۹۷۹ دولت بعث فرمان اعدام اعضای این حزب را صادر کرد، المالکی به‌همراه شماری از هم‌حزبی‌ها و هم‌فکرانش ناچار به ترک عراق شد. این مهاجرت، نقطه عطفی در زندگی او بود و سال‌های طولانی تبعید، تجربه‌ای عمیق برایش رقم زد.

او شانزده سال از زندگی خود را در سوریه گذراند و در آن‌جا ارتباط نزدیکی با دیگر مخالفان عراقی و گروه‌های شیعی برقرار کرد. در این سال‌ها، به مطالعه و فعالیت سیاسی ادامه داد و در عین حال کوشید ارتباط خود را با تحولات داخل عراق حفظ کند. بعدها مدتی نیز در کردستان عراق اقامت گزید؛ منطقه‌ای که در آن زمان از سلطه ارتش بعث خارج شده بود. المالکی مدتی در شهر اربیل زندگی کرد و در همان دوران، موفق شد مدرک کارشناسی ارشد ادبیات عربی را از دانشگاه صلاح‌الدین اربیل دریافت کند.

زندگی در تبعید، او را با طیف‌های گوناگون فکری و سیاسی آشنا ساخت و تجربه زیستن در جوامع متفاوت، دیدگاه تازه‌ای درباره ساختار قدرت و دین در جهان عرب برایش به همراه آورد. همین تجربه‌ها، در آینده به یکی از ویژگی‌های متمایز کارنامه سیاسی نوری المالکی بدل شد؛ سیاستمداری که از دل تبعید برخاست و بعدها به جایگاه نخست‌وزیری عراق رسید.

با سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ و فروپاشی رژیم بعث، چهره‌های تبعیدی بسیاری که سال‌ها در خارج از عراق زندگی کرده بودند، بار دیگر به کشور بازگشتند. در میان آن‌ها، نوری المالکی نیز به عراق بازگشت و توانست در فضای تازه سیاسی که پس از اشغال آمریکا شکل گرفته بود، جایگاه قابل‌توجهی پیدا کند. او از اعضای برجسته و بانفوذ حزب الدعوه اسلامی بود؛ حزبی که پس از سال‌ها فعالیت زیرزمینی، اکنون فرصت حضور علنی در عرصه قدرت را یافته بود.

المالکی در همان سال‌های آغازین، در ساختار تازه‌تأسیس دولت موقت عراق نقش فعالی ایفا کرد. با فروکش‌کردن نسبی آشوب‌های ابتدایی و شکل‌گیری نهادهای سیاسی جدید، او به یکی از چهره‌های تأثیرگذار ائتلاف احزاب شیعی بدل شد. هنگامی‌که در آوریل ۲۰۰۶ ابراهیم جعفری، نخست‌وزیر وقت، از سمت خود کناره‌گیری کرد، نام نوری المالکی به‌عنوان گزینه‌ای مورد توافق در میان گروه‌های شیعی مطرح شد. او در نهایت با حمایت ائتلاف «ائتلاف متحد شیعیان» به نخست‌وزیری رسید و رسماً سکان هدایت دولت عراق را در دست گرفت.

دوران نخست‌وزیری نوری المالکی با یکی از بحرانی‌ترین و پرتنش‌ترین مقاطع تاریخ معاصر عراق هم‌زمان شد. کشور هنوز از پیامدهای جنگ، اشغال نظامی، و فروپاشی ساختارهای اداری و امنیتی رنج می‌برد. درگیری‌های فرقه‌ای میان شیعیان و اهل سنت، بمب‌گذاری‌های انتحاری، و نفوذ گروه‌های شبه‌نظامی، عراق را در وضعیتی شکننده قرار داده بود. المالکی در چنین فضایی کوشید سیاست خود را بر محور بازسازی اقتدار دولت مرکزی استوار کند و امنیت داخلی را به‌عنوان اولویت نخست دنبال نماید. 

او در تلاش بود تا با ایجاد کنترل بیش‌تر بر نیروهای مسلح و مهار گروه‌های مسلح غیردولتی، ثبات را به بغداد و دیگر شهرهای عراق بازگرداند. با این حال، بسیاری از ناظران و تحلیلگران براین باورند که تمرکز بیش از اندازه او بر قدرت و کنترل نهادهای امنیتی، سبب تضعیف فرآیند مشارکت سیاسی گروه‌های قومی و مذهبی شد. این نگاه متمرکز به قدرت، گرچه در کوتاه‌مدت برخی ناآرامی‌ها را کاهش داد، اما در درازمدت زمینه‌ساز نارضایتی‌هایی شد که بعدها در صحنه سیاست عراق خود را نشان داد.

در چهاردهم دسامبر ۲۰۱۵، گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد طرحی برای ترور نوری المالکی خنثی شده است؛ خبری که تأکید کرد او هنوز شخصیتی پرنفوذ و هدفمند در صحنه سیاسی عراق است. از آن زمان تاکنون، المالکی حضور خود را در جلسات کلیدی و مذاکرات حزبی حفظ کرده است و از با حزب الدعوه و ائتلاف دولت قانون، مسیر سیاسی خود را ادامه داده است.