کشور در بدترین وضعیت آبی قرار دارد!

فلات ایران در منطقه خشک و گرم زمین قرار دارد، اما دست‌کاری در طبیعت مانند ضربه به جنگل‌ها، مزارع، تالاب‌ها، رودخانه‌ها، عدم دریافت حق آبه از شرق و غرب و ... بستری را فراهم کرده تا کشور در بدترین وضعیت آبی قرار گیرد.

به گزارش روز نو وضع به‌گونه‌ای شده که عده‌ای می‌گویند باید کلانشهر‌ها را تخلیه کرد و عده‌ای دیگر کمبود بارش را به گناهانی مثل بی‌حجابی نسبت می‌دهند و عده‌ای هم می‌گویند برویم در خیابان و بیابان نماز باران بخوانیم. اما آنچه مغفول مانده سوء مدیریت منابع آبی است که اکنون رخ نشان داده است. آمار‌ها حاکی از آن است که بدمصرفی و پرمصرفی آب در کشور ۲ برابر استاندارد جهانی است. سیستم آبرسانی و فاضلاب فرسوده شده و میزان هدر رفت آب حدود ۲۵ درصد است. خبری هم از شیرآلات کاهنده مصرف آب نیست. فلاش تانک‌ها هم که برای زمان پرآبی طراحی شده بودند همچنان در خانه‌ها هستند.

نصب کاهنده آب در منازل

علیرضا زاکانی، شهردار تهران در همایش ملی سیاستگذاری و حکمرانی شهری که روز سه شنبه، ۲۰ آبان ۱۴۰۴- در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به طرح پیشنهادی شهرداری در مورد آب گفت: میزان آب ورودی به تهران یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب است که با نصب کاهنده‌های آب در منازل بدون تغییر کیفیت آب می‌توان بین ۳۰ تا ۷۰ درصد در مصرف صرفه‌جویی ایجاد کرد. هزینه نصب این کاهنده‌ها که حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان برای هر دستگاه است، به گونه‌ای از محل قبوض آب طی یک تا دو سال و ماهانه حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از مردم دریافت می‌شود، در حالی که اثر آن در صرفه‌جویی گسترده خواهد بود.

زاکانی با اشاره به مصرف روزانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب در تهران اظهار کرد: در حالی که جمعیت تهران حدود ۹.۵ میلیون نفر است، میزان مصرف معادل ۲۴ میلیون نفر گزارش می‌شود. تنها ۳۲ درصد شهروندان الگوی مصرف را رعایت می‌کنند و ۶۱ درصد تا دو برابر بیشتر از حد مجاز مصرف دارند. برای مدیریت آب باید از سطح خانه‌ها آغاز کرد و فرهنگ مصرف را تغییر داد.

مصرف بالا در بخش کشاورزی

رئیس فدراسیون صنعت آب ایران با هشدار نسبت به وضعیت بحرانی منابع آبی کشور گفت: ایران سالانه بیش از دو برابر ظرفیت واقعی خود آب مصرف می‌کند و برای عبور از بحران، ناچاریم مصرف بخش کشاورزی را دست‌کم به نصف کاهش دهیم. تهران عملاً منبع آب مستقل ندارد و سرانه آب قابل دسترس در پایتخت به فقط ۳۳۵ مترمکعب رسیده است.

رضا حاجی‌کریم - رئیس فدراسیون صنعت آب ایران گفت: نکته قابل توجه اینکه تفاوت قابل توجه الگوی مصرف در کلان‌شهر‌ها است. برای نمونه در استان تهران حدود ۵۵ درصد از کل مصرف آب مربوط به بخش شرب است؛ بنابراین آن الگوی کشوری که می‌گوید عمده مصرف در کشاورزی است، در کلان‌شهر‌ها مصداق ندارد و باید به این نکات توجه کرد. در تهران اوضاع وخیم‌تر است؛ سرانه آب قابل‌دسترس تنها ۳۳۵ مترمکعب به ازای هر نفر است. نکته بدتر اینکه تهران اصلاً آب ندارد و به همین دلیل باید صرفه‌جویی قابل‌توجهی صورت بگیرد.

تخلیه شهر‌ها یا تعطیلی کشاورزی؟

او بابیان اینکه تهران اساساً منبع آب مستقل ندارد، خاطرنشان کرد: تقریباً تمام آبی که امروز در تهران مصرف می‌شود از طریق سد‌های طالقان، لار، ماملو و کرج تأمین می‌شود، در حالی که این منابع متعلق به حوزه آبریز تهران نیستند. به‌عبارت‌دیگر، آب تهران حقابه‌ای غصبی است که از مناطق دیگر برای تأمین نیاز‌های پایتخت منتقل می‌شود و به اجبار این اتفاق صورت می‌گیرد. همین واقعیت نشان می‌دهد چرا شهروند تهرانی باید در مصرف آب مسئولانه‌تر، سخت‌گیرانه‌تر و با وسواس بیشتری رفتار کند.

متأسفانه اکنون به دلیل مصرف بی‌رویه، به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اگر سال خشک اتفاق بیفتد، تازه به این فکر می‌کنیم که چه باید بکنیم؛ آیا باید شهر‌ها را تخلیه کنیم یا کشاورزی را تعطیل کنیم؟ خطا‌های سیاست‌گذاری آبی در ایران موضوعی نیست که مربوط به امروز و دیروز باشد.

ضرورت کاهش مصرف آب کشاورزی

حاجی کریم با اشاره به دیرینه بودن بحران آب در کشور، خاطرنشان کرد: ما کشوری هستیم با حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بارش سالانه و ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب تجدید پذیر. مطابق استاندارد‌های جهانی، می‌توانیم تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد از این منابع را مصرف کنیم؛ یعنی حداکثر ۵۱ میلیارد مترمکعب در سال. امروزه کل مصرف آب شرب کشور حدود ۹ میلیارد مترمکعب و مصرف صنعتی حدود ۳.۷ میلیارد مترمکعب است، مصرف آب کشاورزی نیز به حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب رسیده است. به بیان ساده، ما باید مصرف آب کشاورزی را به نصف کاهش دهیم تا در محدوده ظرفیت واقعی کشور زندگی کنیم.

کمبود ذخایر آبی در تهران

سخنگوی صنعت آب از شهروندان تهرانی خواست نسبت به اصلاح الگو‌های مصرف خانگی، کاهش مصارف غیرضروری و همکاری در طرح‌های نظارتی مشارکت فعال داشته باشند تا از بروز بحران آبی در زمستان و بهار آینده جلوگیری شود. عیسی بزرگ‌زاده عصر سه‌شنبه با اشاره به مصرف ۳۳.۵ مترمکعب بر ثانیه در استان، ادامه داد: حدود نیمی از این میزان از منابع زیرزمینی و نیم دیگر از سد‌های سطحی تأمین می‌شود، اما درمجموع با کسری ۳ مترمکعب بر ثانیه روبه‌رو هستیم. وی، افزود: در صورت تداوم کم‌بارشی پاییزه و عدم صرفه‌جویی عمومی، وزارت نیرو ناگزیر از اعمال برنامه افزایش ۱۰ درصدی مدیریت مصرف و حتی محدودیت در توزیع آب خواهد شد.

کاهش ۸۳ درصدی بارش

بارش‌های سال آبی جاری تا ۱۶ آبان نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۸۳ درصدی همراه شده به‌طوری‌که به‌تازگی سحر تاج‌بخش رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به کم‌بارشی پاییز امسال که در بسیاری نقاط کشور، گفته این شرایط طی ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

۲۸ سد کم آب

درحالی‌که حدود ۵۰ روز از سال آبی جدید (ابتدای مهر ۱۴۰۴ تا آخر شهریور ۱۴۰۵) سپری‌شده است که ۲۰ استان کشور تا شانزدهم آبان ماه حتی یک قطره بارش باران به خود ندیده‌اند. این وضعیت بر منابع آب موجود در سد‌های کشور نیز اثرگذار شده و سبب شده ۲۸ سد کشور کمتر از ۳۰ میلیون مترمکعب آب داشته باشند. دراین‌بین سد‌های شمال ونیان در استان هرمزگان و رودبال داراب در استان فارس هیچ میزان آبی ندارند.