خشکسالی مستمر!
روزنو :سال آبی ۱۴۰۴ ـ ۱۴۰۳ مهرماه به پایان رسید. این سال برای آب ایران خوب نبود، زیرا کمبود آب بیش از گذشته شدت گرفت. تابستان امسال مشکل‌ترین فصل صدسال گذشته بود. اکثر رودخانه‌ها و تالاب‌ها خشکیده‌اند. تالاب‌ها تنها نامشان بر روی نقشه باقی‌مانده است. ۹ دریاچه و تالاب بزرگ در تابستان ازجمله دریاچه ارومیه، بختگان، پریشان، جازموریان، گاوخونی، هامون، مهار لو، طَشک و حوض‌سلطان کاملاً خشک‌شده‌اند. آمار رسمی وزارت نیرو نشان می‌دهد که کشور اکنون وارد مرحله‌ای شده که «خشکسالی» دیگر پدیده‌ای موقتی نیست؛ بلکه به پایدار شده است. این در حالی است که درآمد ارزی کشور به دلیل تحریم و تنش بین ایران و آمریکا و اسراییل روند کاهشی دارد. در این شرایط پزشکیان به‌جای اینکه به دنبال تأمین آب، هوا و نان باشد به دنبال تعمیر تأسیسات تخریب‌شده هسته‌ای است!
افت بارش
گزارش تازه معاونت آب و آبفای وزارت نیرو نشان می‌دهد سال آبی گذشته یکی از مشک‌ترین سال‌های دو دهه اخیر بوده است. بر اساس این داده‌ها، میزان کل بارش کشور به‌طور میانگین ۳۶ میلی‌متر کمتر از دوره درازمدت ثبت‌شده است و اغلب حوضه‌های آبریز با کاهش قابل‌توجهی در ورودی آب مواجه شده‌اند.
به گزارش روز نو بر اساس گزارش رسمی، میانگین بارش تجمعی سال آبی ۱۴۰۴ ـ ۱۴۰۳ حدود ۲۰ درصد پایین‌تر از میانگین بلندمدت و ۲ درصد کمتر از سال قبل بوده است.. استان‌های جنوبی ازجمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر با افتی بین ۷۰ تا ۹۰ درصد نسبت به میانگین چندساله در صدر مناطق بحرانی قرار دارند، در مقابل، تنها چند استان شمالی ازجمله گیلان و مازندران بارشی نزدیک به میانگین تجربه کرده‌اند که البته این مقدار نیز برای جبران کمبود منابع در سایر نقاط کشور کافی نیست.
حوضه‌های آبریز در وضعیت قرمز
بر اساس تحلیل رسمی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، هر ۹ حوضه آبریز اصلی ایران در سال آبی گذشته با افت شدید بارش روبه‌رو بوده‌اند. در حوضه دریای خزر که شامل رودخانه‌های سفیدرود، گرگان رود و مرداب انزلی است، میانگین بارش بین ۴۷ تا ۵۰ درصد کمتر از دوره بلندمدت ثبت‌شده است.
*در حوضه دریاچه ارومیه نیز کاهش بارش حدود ۴۰ درصد گزارش‌شده و ورودی سد‌های این حوضه به پایین‌ترین سطح پنج‌ساله اخیر رسیده است.
*در حوضه مرزی غرب شامل کرخه و کارون بزرگ، افت بارش بین ۴۵ تا ۵۵ درصد بوده و مخازن سد‌های دز و کرخه در پایین‌ترین حد تاریخی خود قرارگرفته‌اند.
*در حوضه خلیج‌فارس و دریای عمان که رودخانه‌های جراحی، زهره، کند، کاریان و خنج را دربر می‌گیرد، میزان بارش ۴۸ تا ۶۰ درصد کاهش یافته و استان‌های بوشهر، فارس و هرمزگان کم‌باری‌ترین مناطق کشور بوده‌اند.
*در حوضه فلات مرکزی شامل گاوخونی، کویر مرکزی، ابرقو ـ سیرجان و درانجیر، بارش‌ها ۴۰ تا ۵۰ درصد کمتر از نرمال ثبت‌شده و فرونشست زمین در این محدوده رکورد زده است.
*حوضه کویر لوت نیز با افت حدود ۵۵ درصدی نسبت به میانگین درازمدت، کم‌باری‌ترین سال دهه اخیر را در استان‌های کرمان و یزد تجربه کرده است.
*در شرق کشور، حوضه هامون شامل هامون هیرمند، جازموریان و مشکین با کاهش ۶۰ تا ۹۰ درصدی بارش‌ها، خشک‌ترین منطقه ایران در سال آبی گذشته به شمار می‌رود.
*در حوضه دریای عمان و بلوچستان نیز بارش سالانه تا ۸۵ درصد پایین‌تر از میانگین بلندمدت بوده است و جریان‌های سطحی و رودخانه‌های فصلی تقریباً متوقف‌شده‌اند.
*حوضه قره‌قوم و شمال شرق کشور با کاهش ۳۵ تا ۴۵ درصدی بارش روبه‌رو بوده و ورودی سد‌های گلستان و بوستان به‌شدت کاهش‌یافته است.
سد‌های خالی
مطابق آمار وزارت نیرو، حجم ذخیره فعلی سد‌های کشور در پایان سال آبی گذشته حدود ۳۹ میلیارد مترمکعب بوده است که نسبت به سال قبل حدود ۱۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. از میان ۱۸۰ سد مهم کشور، بیش از ۶۰ درصد زیر ۵۰ درصد ظرفیت خود آب‌دارند و سد‌های بزرگی مانند دز، کرخه، کارون ۳، زاینده‌رود و درود زن در شرایطی نزدیک به کف عملکردی هستند.
ورودی آب سد‌ها نیز در سال آبی ۱۴۰۴ ـ ۱۴۰۳ حدود ۳۰ درصد کمتر از سال پیش ثبت‌شده است، این یعنی نه‌تنها بارش کاهش‌یافته، بلکه سهم ورودی‌ها هم به‌شدت پایین آمده است.
تالاب‌های خشک
خشکسالی پی‌درپی باعث شده است تالاب‌های کشور هم در وضعیت بحرانی قرار گیرند. طبق برآورد‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، بیش از ۶۰ درصد از تالاب‌های ایران یا خشک‌شده‌اند یا کمتر از نیمی از ظرفیت آبی خود رادارند، ازجمله تالاب‌های بحرانی می‌توان به گاوخونی، هامون، بختگان، پریشان و جازموریان اشاره کرد که عملاً از چرخه حیات طبیعی خارج‌شده‌اند. نبود ورودی آب، برداشت‌های بی‌رویه و افت سطح آب زیرزمینی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت است.
